Naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne sloegen we samen met de Vlaamse Sportfederatie, Netwerk Lokaal Sportbeleid en het Agentschap Integratie en Inburgering de handen in elkaar. We bieden je een overzicht van de belangrijkste informatie over sport en vluchtelingen, aangepast aan de huidige situatie voor personen die Oekraïne ontvluchtten, maar ook breder van toepassing op alle in België verblijvende vluchtelingen.

Laatste update: 5 juli 2022

Wat verstaan we onder vluchtelingen?

We gebruiken in de communicatie de term vluchtelingen, maar juridisch is het correcter te spreken over vreemdelingen. Vluchtelingen of 'erkend vluchtelingen' genieten belangrijke sociale en andere administratieve voordelen die andere vreemdelingen (waaronder de personen uit Oekraïne met tijdelijke bescherming) soms niet of pas na jaren recht hebben. Met vreemdeling wordt hier elke persoon bedoeld die niet de Belgische nationaliteit bezit. Een vreemdeling kan om verschillende redenen tijdelijk of onbeperkt verblijf krijgen in België: klassieke migratie, bescherming of eerder als uitzondering.

De meest gekende redenen voor klassieke migratie zijn familie vervoegen, werk (waaronder professionele sport) of studie zijn. Daarnaast zijn er procedures die gericht zijn op bescherming. Het gaat om mensen die - nadat ze hun land ontvluchtten – bij aankomst in België aan onze overheid internationale bescherming aanvragen. Ze doen dat door een asielaanvraag in te dienen, tijdelijke bescherming aan te vragen omdat ze afkomstig zijn uit Oekraïne of nog andere soorten bescherming voor kwetsbare groepen zoals slachtoffers van mensenhandel, niet-begeleide minderjarige vreemdelingen of ernstig zieke personen.

Wie geen beperkt of onbeperkt verblijf (meer) heeft, verblijft in België zonder wettig verblijf. Uitgeprocedeerde asielzoekers, illegalen, sans-papiers, transmigranten… zijn verschillende benamingen voor eenzelfde groep personen die niet (meer) op het grondgebied mogen verblijven en dus zonder wettig verblijf zijn.

Mensen zonder wettig verblijf zijn een heterogene groep bestaande uit:
- Uitgeprocedeerden: hebben een verblijfsprocedure doorlopen, hadden een (tijdelijk) verblijfsdocument, maar hun verblijfsaanvraag is nu definitief geweigerd. Ze bevinden zich desondanks nog steeds in België.
- Overstayers: zijn als toerist België binnengekomen of kregen als student of arbeidsmigrant een tijdelijk verblijfsstatuut, maar bleven langer op het grondgebied dan hun visum of tijdelijk verblijfsdocument toestond.
- Clandestiene migranten: staken zonder de juiste documenten de grens over en startten nooit een verblijfsprocedure. Hun verblijf werd dus nooit geregistreerd. Een typische groep zijn de transitmigranten, die op doorreis zijn naar bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk.
Gemakshalve gebruiken wij voor deze groep de verzamelnaam ‘mensen zonder wettig verblijf’. Ook deze groep kan aansluiten of aangesloten blijven bij een sportclub en aanspraak maken op tussenkomsten in geval van sportongevallen.

Kan je vluchtelingen laten aansluiten bij jouw sportclub?

Ja. want er is geen probleem wat betreft identificatiegegevens. Inschrijving kan steeds, ongeacht aanwezigheid van officiële verblijfplaats of verblijfsdocument. In sommige gevallen kunnen de kosten die aan het lidmaatschap verbonden zijn bovendien voor het huidige seizoen kwijtgescholden worden. Neem daarvoor contact op met je sportfederatie.

De aansluiting kan niet worden geweigerd omwille van het verblijfsstatuut. Dit is strijdig met het non-discriminatie beginsel en met het Internationaal Kinderrechtenverdrag. De sportclub heeft ook geen meldingsplicht indien iemand die onwettig verblijft zich wil aansluiten bij de sportclub.

Kunnen vluchtelingen deelnemen aan een competitie?

Daarover is geen duidelijke regel. Dit is specifiek per sport(federatie). Neem daarvoor contact op met je sportfederatie.

Kunnen vluchtelingen ook zelf vrijwilligerswerk uitvoeren?

Vluchtelingen (die Oekraïne ontvlucht zijn) en een geldig verblijfsdocument hebben, zoals een attest van tijdelijke bescherming, mogen ook vrijwilligerswerk doen. Voor meer tips en informatie kan je terecht bij het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk.

Zijn vluchtelingen verzekerd als je ze aansluit in je sportclub of laat deelnemen aan het sportaanbod van je gemeente?

Bij structurele deelname aan het sportclubaanbod moet je een sporter lid maken van de sportclub. Leden van een sportclub die zijn aangesloten bij een erkende Vlaamse sportfederatie, zijn verzekerd voor lichamelijke ongevallen en de burgerlijke aansprakelijkheid. Bij promotionele acties (buiten het structurele aanbod van de sportclub) zijn ook niet-leden verzekerd. Neem contact op met je sportfederatie en ga na of er specifieke afspraken gelden voor vluchtelingen uit Oekraïne (bv. gratis federatielidmaatschap).

Wanneer personen die Oekraïne ontvlucht zijn deelnemen aan sportactiviteiten die ingericht zijn door de gemeente, worden zij gezien als een deelnemer en zijn ze bijgevolg verzekerd via de gemeentelijke sportverzekering. De gemeentelijke sportverzekering geldt uitsluitend voor sportactiviteiten die (mede) ingericht zijn door de gemeente. Uiteraard geldt dit enkel voor de gemeenten die aangesloten zijn bij de gemeentelijke sportverzekering via Netwerk Lokaal Sportbeleid. Gemeenten die niet zijn aangesloten gaan best ten rade bij hun eigen verzekeraar voor sportactiviteiten. Meer informatie over de gemeentelijke sportverzekering vind je op de website van Netwerk Lokaal Sportbeleid.

Hoe gebeurt de terugbetaling van medische kosten bij een sportongeval

Bij structurele deelname aan het sportclubaanbod moet je een sporter lid maken van de sportclub. Leden van een sportclub die zijn aangesloten bij een erkende Vlaamse sportfederatie zijn verzekerd voor lichamelijke ongevallen en de burgerlijke aansprakelijkheid. Bij promotionele acties (buiten het structurele aanbod van de sportclub) zijn ook niet leden verzekerd. Neem contact op met je sportfederatie om te luisteren of er specifieke afspraken gelden voor personen die Oekraïne ontvluchtten (bv. gratis federatielidmaatschap).

Wanneer personen die Oekraïne ontvlucht zijn deelnemen aan sportactiviteiten georganiseerd door de gemeente, worden zij gezien als een deelnemer en zijn ze bijgevolg verzekerd via de gemeentelijke sportverzekering. De gemeentelijke sportverzekering geldt uitsluitend voor sportactiviteiten die (mede) ingericht zijn door de gemeente. Uiteraard geldt dit enkel voor de gemeenten die aangesloten zijn bij de gemeentelijke sportverzekering via Netwerk Lokaal Sportbeleid. Voor gemeenten die niet zijn aangesloten raden we aan om ten rade te gaan bij hun eigen verzekeraar voor sportactiviteiten. Meer informatie over de gemeentelijke sportverzekering kan je terugvinden op de website van Netwerk Lokaal Sportbeleid.

De verzekering van je sportfederatie of de gemeentelijke verzekering via het Netwerk Lokaal Sportbeleid verzekert alleen letsels die tijdens de trainingen/wedstrijden of onderweg naar die activiteiten zijn opgelopen.
- Voor de weg van en naar de sportactiviteit geldt in de verzekering van de sportfederaties dat de lichamelijke ongevallen zijn verzekerd van het lid-sportbeoefenaar, maar niet voor niet-leden.
- Tijdens de sportactiviteiten zijn de lichamelijke ongevallen en de burgerlijke aansprakelijkheid verzekerd, zowel voor de leden als voor de niet-leden bij sportpromotionele acties.
Bij een sportletsel betaalt de verzekering van de federatie/gemeente het remgeld. De publieke ziekteverzekering betaalt het andere deel van de door het RIZIV erkende medische kosten. Voor personen die niet verzekerd zijn bij de Belgische publieke ziekteverzekering zijn er andere mogelijkheden om medische kosten te vergoeden. Meer info bij de volgende vraag en het specifieke verblijfsstatuut.

Andere generieke medische kosten, die geen verband houden met een sportletsel opgelopen op de weg naar of tijdens een sportactiviteit, zijn alleen gedekt door een publieke ziekteverzekering. Voor personen die niet verzekerd zijn bij de Belgische publieke ziekteverzekering, vind je meer info bij de volgende vraag en het specifieke verblijfsstatuut.

Wat doe je bij een sportongeval van een vluchteling?

De (terug)betaling van medische kosten van vluchtelingen zal gebeuren door een publieke ziekteverzekering als de betrokkenen daarbij aangesloten zijn. Indien dit niet het geval is, kunnen vluchtelingen vaak toch recht hebben op de terugbetaling van het deel dat normaal betaald wordt door het ziekenfonds. De administratieve afhandeling verloopt dan op een andere manier (bijvoorbeeld via het OCMW).

Vreemdelingen met wettig verblijf (met uitzondering van asielzoekers) moeten zich, net als Belgen, aansluiten bij een publieke ziekteverzekering van keuze of bij de Hulpkas voor ziekte en invaliditeit. Hier stelt zich dus geen enkel probleem.

Asielzoekers kunnen de door RIZIV-erkende kosten verhalen op Fedasil (Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers). Tenzij ze in een LOI (lokaal opvanginitiatief beheerd door het OCMW) of SOI (stedelijk opvanginitiatief beheerd door de stad) verblijven, dan komt het OCMW tussen.

Ook de terugbetaling van de medische kosten van personen zonder wettig verblijf wordt volledig gedekt door de verzekering van de club. Hier kan het aansluitend gedeelte dat normaal door de ziekteverzekering betaald wordt, terugbetaald worden door het OCMW d.m.v. de procedure “Dringende Medische Hulp”.
De procedure “Dringende medische hulp” (DMH) is van toepassing voor mensen in onwettig verblijf op voorwaarde dat ze dit aanvragen bij het OCMW. Het begrip “dringende medische hulp” is heel ruim en houdt alle medische zorg in waarvoor een mutualiteit zou tussenkomen, maar waar een niet verzekerde persoon zonder wettig verblijf geen aanspraak op kan maken..

Het OCMW kan na het voeren van een sociaal onderzoek voor door het RIZIV-erkende kosten financieel tussenkomen, mits aan 3 voorwaarden tegelijk is voldaan:
- de persoon bevindt zich onwettig in België;
- de persoon is financieel behoeftigd (ook zonder wettig verblijf zijn er soms financiële middelen of is er een derde persoon (bijvoorbeeld familielid of partner) die door het OCMW aansprakelijk gesteld wordt voor de kosten);
- de arts leverde voor de medische zorgen het standaardattest ‘Dringende medische hulp’ af.
Iemand die een voet omslaat en hiervoor naar spoed gaat, valt dus binnen de procedure DMH, mits hij of zij ook onwettig verblijft in België, en mits een sociaal onderzoek van het bevoegd OCMW uitwijst dat de persoon financieel behoeftig is.

Als je bovenstaande scenario’s opvolgt, hoef je als sportaanbieder niet te vrezen voor een rekening achteraf. Het OCMW van de plaats waar de hulpvrager verblijft (de ‘gewoonlijke verblijfplaats’), of Fedasil regelen mee de betaling van de facturen, mits de juiste dienst ingelicht wordt.

Schematische voorstelling van de terugbetaling van medische kosten bij vluchtelingen

Neem contact op met je sportfederatie om te luisteren of er specifieke afspraken gelden voor personen die Oekraïne ontvluchtten (bv. gratis federatielidmaatschap).