Het decreet gezond en ethisch sporten (het GES-decreet), dat uit 2013 dateert, maakt het voor de Vlaamse regering mogelijk om de kwaliteit van het brede gezond en ethisch sportenbeleid van sportorganisaties te bewaken. Dat decreet maakte het onder meer mogelijk om partnerorganisaties als ICES en Gezond Sporten structureel te ondersteunen. Zij zijn het die de sportsector in de praktijk helpen, met opleidingen, expertise, tools en campagnemateriaal. 

Om de sportfederaties te helpen om een beleid rond gezond en ethisch sporten en integriteit uit te stippelen, stelden we een checklist op.

Sinds 2018 werken we met de sportfederaties en ICES samen om een integriteitsbeleid te voeren en aanspreekpunten integriteit te organiseren. Elke sportfederatie die door Sport Vlaanderen gesubsidieerd wordt, is hiertoe sinds 1 januari 2021 trouwens decretaal verplicht. In 2022 wijzigden we het decreet op de georganiseerde sportsector om dit integriteitsbeleid bij nog meer sportfederaties te verankeren.

Vanaf 2023 worden daarom 3 erkenningsvoorwaarden opgelegd aan de sportfederaties en organisaties voor sportieve vrijetijdsbesteding (OSV’s):

1. het voorzien in een handelingsprotocol;
2. het organiseren van een aanspreekpunt integriteit;
3. het voorzien in gedragscodes.

Daarnaast wordt er nog een uitgebreid integriteitsbeleid opgelegd aan de gesubsidieerde sportfederaties dat bestaat uit:

4. het installeren van een adviesorgaan dat het integriteitsbeleid van de sportfederatie evalueert en de sportfederatie erover adviseert;
5. het voorzien in een onafhankelijk tuchtrechtelijk systeem;
6. een beleid ontwikkelen voor alle sporters en sportclubs inzake preventie, vorming en sensibilisering, en via haar sportclubondersteuning een integriteitsbeleid op clubniveau voeren door in haar sportclubs minstens het werken met laagdrempelige aanspreekpersonen, gedragscodes en een handelingsprotocol te stimuleren.

Daar waar we in 2018 vertrokken vanuit de problematiek van seksueel grensoverschrijdend gedrag, werd de scope in de decretale verankering van dit beleid verruimd tot fysieke, psychische en seksuele integriteit, waaronder verschillende vormen van geweld en grensoverschrijdend gedrag begrepen kunnen worden,  zoals ook racisme en homofobie.

Vanaf 1 februari 2023 verplicht de Vlaamse overheid aan organisaties en verenigingen uit verschillende sectoren om voor nieuwe medewerkers die met minderjarigen werken een uittreksel uit het strafregister ‘Model Artikel 596.2 minderjarigenmodel’ op te vragen en te controleren. We willen kinderen en jongeren zo beter beschermen en een mogelijke aantasting van hun fysieke, psychische of seksuele integriteit vermijden. Deze verplichting vormt uiteraard slechts één schakel binnen een ruimer integriteits- en aanwervingsbeleid van organisaties.

Op wie is de verplichting van toepassing?

De controleverplichting van het uittreksel uit het strafregister geldt voor organisaties die een activiteit aanbieden die valt onder ‘opvoeding, psycho-medisch-sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen’. Dit betekent dat alle sportorganisaties met een jeugdwerking of een aanbod aan kinderen en jongeren onder dit toepassingsgebied kunnen vallen, ongeacht hoeveel minderjarigen dit dan zijn.

De controle moet worden doorgevoerd voor elke nieuwe medewerker die de sportorganisatie aanstelt, als aan alle volgende voorwaarden voldaan is:

1. de medewerker zal minderjarigen begeleiden, animeren of opvoeden;
2. de medewerker zal op een structurele basis rechtstreeks contact hebben met de minderjarigen;
3. de medewerker is meerderjarig;
4. de medewerker wordt aangesteld door middel van een overeenkomst of een eenzijdige benoeming of conform de vrijwilligerswet.

Dit betekent dat niet enkel beroepskrachten, maar ook vrijwilligers in de sportsector onder de verplichting vallen. De sportsector is voorstander van deze maatregel (lees bijvoorbeeld het advies van de Vlaamse Sportraad bij de totstandkoming van het decreet). Het maakt immers niet uit onder welk statuut je minderjarigen begeleidt: we willen het risico op grensoverschrijdend gedrag  verkleinen. In de jeugdwerksector geldt er echter een uitzondering voor vrijwilligers, wat voor verwarring kan zorgen. 

Met welke instrumenten ondersteunen we je?

Met een draaiboek geven we sportorganisaties meer duidelijkheid over de toepassing en uitwerking van deze verplichting voor de sportsector. In het draaiboek leggen we uit hoe de controleverplichting concreet moet worden toegepast. Wie moet een uittreksel voorleggen en wie niet? Wanneer moet dat gebeuren? En hoe ga je als organisatie om met de gegevens op het uittreksel? 

Vlaamse Sportfederatie en Centrum Ethiek in de Sport werkten ondersteunende instrumenten uit, waaronder een stappenplan en een digitale wegwijzer.

Sinds 2016 is er een Code voor goed bestuur in Vlaamse sportfederaties. De code is opgebouwd rond drie dimensies, namelijk transparantie, democratie en degelijke interne controle. Federaties die werk maken van kwaliteitsprincipes, waaronder goed bestuur, worden daar vanaf 1 januari 2017 ook financieel voor beloond. Deze code zorgde voor een algemene kwaliteitsverbetering en professionalisering op bestuurlijk vlak, wat nodig is om een integriteitsbeleid op te kunnen bouwen.